Ramiro González: "Gaur egungo Araba eraikitzeko funtsezkoak izan diren emakumeen ondarea aitortzen dugu, historiak isildu dituen arren" - prentsa

Gasteiz, 2025eko martxoaren 6a. "Gaur egungo Araba, XXI. mende honetan gizarte gisa zer garen eraikitzeko funtsezkoak izan diren emakumeen ondarea aitortzen dugu, historiak isildu dituen arren. Are gehiago, ondare hori etorkizunean proiektatzen da, berdintasunean, justizian eta ikusgarritasunean aurrera egiteko konpromiso irmoarekin". Hori adierazi du Ramiro González Arabako diputatu nagusiak, gaur arratsaldean, Arabako Foru Aldundiak larunbatean izango den Emakumeen Nazioarteko Eguna dela eta antolatu duen harrera instituzionalean.

Ekitaldia Arabako kuadrilletako emakumeek egindako lanaren omenaldia izan da, eta, bertan, aintzatespena eman zaie Foru Aldundiak memoria historikoa berreskuratzeko egin duen 'Huellas de las mujeres alavesas en la historia - Arabako Emakumeen Aztarnak Historian' izeneko proiektuaren protagonisten ordezkari diren eta haiek utzitako ondarea jasotzen duten zazpi emakumeri.

Proiektu hori argitalpen batean, komiki batean eta ikus-entzunezko hainbat materialetan gauzatu da, eta Arabako landa eremuko kuadrilletako emakumeek historian zehar egindako ekarpenak berreskuratu eta nabarmendu nahi ditu, eta, aldi berean, bigarren mailara baztertu dituzten desberdintasunak nabarmendu.

Ekitaldiak erakundeen, alderdi politikoen, emakume taldeen eta emakume eta gizonen berdintasunaren aldeko taldeen ordezkariak bildu ditu Artium Museoan, Arabako Foru Aldundiak martxoaren 8a ospatzeko abian jarri dituen ekimenen barruan. Arabako diputatu nagusiaren eskutik zazpi emakumek jaso dituzte laia bana, LAIA Emakumeen berdintasunerako eta ahalduntzerako Arabako lurralde sareari erreferentzia eginez.

Lan arkeologikoa profesionalizatzen aitzindari bat, gizonak nagusi diren zientzia batean, Paquita Sáez de Urturi, laietako baten gordetzaile bihurtu da, Paleolitikotik Neolitikorako trantsizioan (Trebiñuko enklabea) zeuden emakume ehiztari-biltzaileen ondarearen ordezkari gisa. Isabel Mellén historialari, ikertzaile eta idazleak urteak daramatza Arabako emakumeen memoria historikoa berreskuratzen, eta beste 'aztarna' bati dagokion aintzatespena jaso du, Alaitzako erditze errituetako emakumeena.

Maria Ángeles Teso Fernández, belaunaldiz belaunaldi Done Petri ermitaz (Lagran-Bernedo) arduratzen den Martínez de Lagrán familiakoa, Arabako Mendialdeko serora, freila eta beaten ordezkaria da. Eta omenaldia jaso du, Garbiñe Astondoa Ormaecheak bezala, Rosalía Ormaechearen eta María Trojaolaren alaba eta biloba, hurrenez hurren, Aramaioko emakume sendalari eta emaginen leinu batekoak.

Maistra errepublikanoen 'aztarna' (Arabako Errioxako Kuadrilla) María Pilar Peciña Fernándezek ordezkatu du, bera baita Teófila Villanueva Marcuello maistra errepublikanoaren garai bateko ikasle, bizilagun eta laguna.

Rafaela Garrido Masek jaso du Laudioko industrializazio prozesuan lan egiten duten emakume langileen aintzatespen laia, langile horien guztien ordezkari gisa; 1955ean Aldeaquemadatik (Jaen) iritsi zen, ingurune industrializatu batean etorkizun oparoagoaren bila. Azkenik, 'Salineras de Santa Ana' elkarte soziokulturaleko presidenteak, Inés Alonso Martínezek, Añanako emakume gatzgileen izenean, Gatz Haraneko emakume horien ahizpatasuna omentzen duen aintzatespena jaso du.

"Justizia egintza bat"

Ramiro González diputatu nagusiak nabarmendu du aitorpen horiek "justizia egintza bat" direla. "Mezu irmo bat dira: inoiz ez ditugu ahaztuko aurrera eginarazi diguten emakumeak, garrantzitsuak izan baitira gizarte honen aldaketetarako, eta eredugarriak direlako belaunaldi berrientzat eta etorkizuneko belaunaldientzat".

"Historiak bere garaian ikusezin bihurtu zituen emakumeen erresistentzia eta indarra goraipatu nahi dugu", adierazi du. "Horiek aitortzeaz gain, denbora hartzen dugu haien ondareari buruz hausnartzeko; izan ere, haien ahotsak isilarazten saiatzen direnean ere, emakumeek bideak irekitzen jarraitzen dute protagonista izateari uko egin gabe".

Emakumeen Nazioarteko Egun bakoitzean, Foru Aldundiak zabaltzen duen mezu hau azpimarratu du Ramiro Gonzálezek: "Arabak aurrera egiten jarraitu nahi du, alderdi guztietan, baita berdintasunaren arloan ere". Aurten, gainera, foru erakundearen "konpromiso bikoitza" adierazi du. "Arabako emakumeen memoria historikoarekin eta feminismoa mugimendu sozial, politiko eta kultural gisa aldarrikatzearekin, berdintasunezko eta diskriminaziorik gabeko etorkizuna lortzeko". Amaitzeko, esan du mezuak "emakumeei eta gizonei berdin dei egiten digula".

Historia ofizialak lurperatutako emakumeen memoria berreskuratzeko lanari buruzko solasaldian parte hartu dute Isabel Mellének, Inma Roiz antropologo, kazetari eta idazleak, eta Savina Lafita antropologo sozialak -azterlan feministetan aditua eta "Arabako Emakumeen Aztarnak Historian" proiektua egiteaz arduratu den Errotik erakundeko kidea-.